Tüdoksad Yeni Yönetim Kurulu Başkanı M. Uğur Kocaoğlu ile, derneğin faaliyetleri, bugüne kadar yapmış olduğu ve ileri de planlanan faaliyetleri üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği hangi misyonla ne zaman kuruldu?
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği (TÜDÖKSAD) 1976 yılında, o zaman önemli bir döküm fabrikasının yönetim kurulu başkanı olan Merhum Cumhurbaşkanımız Turgut ÖZAL ve dönemin önde gelen döküm sanayicileri ile beraber sektörün bürokratik sorunlarına, özellikle o tarihlerde yürürlükte olan istihsal vergisi sorununa, çözüm bulabilmek amacıyla İstanbul’da kurulmuştur. İlk dönemlerinde Demir Çelik Döküm Sanayicileri Derneği adıyla faaliyet gösteren Derneğimiz, 1995 yılında Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği olarak adını ve tüzüğünü değiştirmiş, Türkiye’nin tüm metal döküm sanayicilerine kapısını açmıştır.
Kuruluş dönemlerinde faaliyetlerini Ankara’ya yönelik, Hükümet ve Resmi makamlara sanayiciliğin sıkıntılarını aktarmak ve sanayinin gelişmesi için sorunlara çözüm üretmek olan dernek yönetimi, 80’li yıllarda teknik konular üzerinde yoğunlaşmış, üniversitelerimiz ve yurt dışındaki bilgi kaynaklarına ulaşarak modern ve gelişen döküm teknolojilerini Türkiye’ye getirmeyi hedeflemiştir. 90’lı yılların sonundan itibaren ise; teknolojik destekler ile beraber iktisadi konular da dernek faaliyetleri arasında yerini almış, yurt dışı pazarlara erişim ve sektörün ihracat artışı derneğin hedefleri arasına girmiştir. Bugün ise; yüksek katma değerli teknolojiler ve verimliliğin artırılması ile sürdürülebilir büyümenin sağlanması dernek gündemleri arasında yer almaktadır.
TÜDÖKSAD üyeleri başta İSO, ASO, EBSO olmak üzere Sanayi ve Ticaret Odalarının Döküm Meslek Komiteleri ve İhracatçı Birlikleri’nde aktif olarak görev almakta ve sektörü uzun süredir, bu kurumlarda temsil etmektedirler. TÜDÖKSAD üyeleri TOBB Türkiye Döküm Sanayi Meclisinin de çoğunluğunu oluşturmaktadırlar. Uluslararası arenada ise TÜDÖKSAD, 1989 dan bu yana döküm sektöründe dünyadaki en büyük kuruluş olan World Foundry Organisation (WFO)’da ülkemizi temsil etmektedir. 2007 yılında ise Avrupa Birliği ülkelerinin üye olduğu European Foundry Association (CAEF)’e tam üye olmuştur. TÜDÖKSAD üyeleri her iki kurumun Yönetim kurulları ve komisyonlarında görev almaktadır. 2015 Yılında CAEF Avrupa Dökümcüler Birliğinin dönem başkanlığını Türkiye yapacaktır.
Derneğinizin üye sayısı ve faaliyetleri hakkında bilgi alabilir miyiz?
Derneğimizin üç tip üyesi bulunmaktadır, bunlardan birincisi döküm sektöründe faaliyet gösteren sanayicilik vasıflarına sahip üyeler, ikincisi İstanbul Pik Dökümcüler Esnaf ve Sanatkarlar Odası gibi Bölgesel kuruluşlar, üçüncüsü ise dernek üyelerimizle ticari ilişkide olan katılımcı üyeler. Bu üyeliklerden birinci ve üçüncü tip üyelerin sayıları 139 dur ancak bölgesel kuruluşların esnaf ve sanatkar üyelerini de katarsak çok büyük bir aileyi oluşturmaktayız. Derneğimiz üretim kapasitesi olarak tüm Türkiye döküm sektörünün yaklaşık % 85-90 ını kapsamaktadır.
Çalışmalarını son yıllarda daha da genişleten kuruluşumuz, kendi üyelerine ve döküm sektöründe çalışanlara daha kapsamlı hizmet sunma çabasının yanında, yüksek katma değerli teknolojiler ve verimliliğin artırılması ile sürdürülebilir büyümenin sağlanması dernek gündemleri arasında yer almaktadır.
Derneğimiz, sektörümüzün teknik gelişimine katkı sağlayabilmek için uluslararası kongre ve eğitim çalışmalarına ağırlık vererek, üye kuruluşlarımızın arzu edilen uluslararası başarı seviyelerine erişmesine destek olmaktadır. Derneğimiz, birlikte çalışmanın verdiği güç ile bugüne kadar sektörümüzün birçok temel problemlerinin çözümlenmesine katkıda bulunmuştur.
Derneğinizin son dönemde yürüttüğü projeler hakkında bilgi alabilir miyiz?
- Döküm Sektörü Envanter Çalışması: 2012 yılında başladığımız bu proje bu yıl sonuçlandırılacak ve bunun sonucunda sektörümüzle ilgili daha net ve doğru bilgilere ulaşabileceğiz. Üretim kapasiteleri küçük de olsalar miktarsal olarak 1000 in üzerinde işyerinde döküm yapılmaktadır.
- TÜDÖKSAD Çevre Ödülleri Projesi: Bu proje çevrenin korunmasına ve gelişimine katkıda bulunmak, çevresel açıdan sürekli gelişimi teşvik etmek, değişen çevre kavramlarına uyumu cesaretlendirmek, ölçülebilir çevre yatırımlarının yanı sıra çevreye ve topluma katkıları olan kuruluşların desteklenmesi ve üyelerinin teşvik edilmesi ve ödüllendirilmesi amacıyla başlatılmıştır.
- Enerji Verimliliği Projesi: Yoğun enerji kullanan sektörümüzde enerjinin verimli kullanılması güncel hedeflerimiz arasında yer almakta olup, sektörün tüm bileşenlerinde enerji tasarrufuna yönelik faaliyetleri araştırıp uygulanması konusunda derneğimiz faaliyetlerde bulunmaktadır.
- 7. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi: Bu projenin amacı döküm sektörü ile ilgili akademik, teknolojik, ekonomik, ticari ve idari çalışmalara ilişkin bilgi ve deneyimlerin katılımcılara aktarılmasını ve ortak konuların karşılıklı olarak paylaşılmasını sağlamaktır.
- TÜDÖKSAD Akademi Projesi: Sektörümüzle ilgili teknolojik ve yönetimsel eğitimlerin verileceği ve verilecek eğitimlerin üyelerimizce saptanacağı bir eğitim projesidir. Projenin hedefi, sektörün teknik bilgi seviyesini yükselterek rekabet gücünü arttırmaktır. Derneğimiz 2012 yılında eğitim salonu ve kütüphanesi ile üyelerine hizmet vermek için İstanbul da bir gayrimenkulü satın alarak hizmete sunmuştur.
- Yurt Dışında Yeni Pazarlara Erişim; Derneğimiz 1999 yılında aldığı stratejik karar ile ana sanayilerin gelişmiş olduğu Avrupa ülkelerinde tanıtım atağına başlamış olup, Avrupa’nın en önemli Sanayi Fuarı olan Hannover’de 1999 dan 2013 yılına kadar her yıl büyüyen grup katılımı organizasyonu ile üyelerinin ve Türk dökümhanelerinin ihracat payının artırılmasına önemli katkı sağlamaktadır. Aynı amaçla Fransa, İtalya, İngiltere, İspanya’da ki çeşitli fuarlarda da tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.
- Yayınlarımız: Sektörel literatüre katkı sağlamak amacıyla; Döküm Hataları Atlası, Anadolu Dökümün Beşiği, Metalografi, Alüminyum Teknolojileri adlı yayınlarımız sektörün hizmetine sunulmuştur. Ayrıca; sürekli yayınımız olan Türkdöküm dergimiz ile üçer aylık periyotlarda sektörün tamamına ulaşmaktayız.
Tüdöksad olarak devletin ilgili birimlerinden ve sektörden yeterli ilgiyi gördüğünüze inanıyor musunuz?
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Türk Döküm Sanayini yurt içinde ve yurt dışında en üst düzeyde temsil etmektedir. Tüm sektör paydaşları arasında tanınmakta ve faaliyetlerde taraf olarak yer almaktadır. Hükümetimiz tarafından yürütülen Kalkınma Planları ve Sanayi Stratejik Planlarında da sektörümüz adına Tüdöksad raporlar hazırlamaktadır. Sektörle ilgili yaşanan sorunlar Tüdöksad kanalıyla devletin ilgili kurumlarına iletilmekte, bu konulara dikkat çekilmektedir. Başkanı olduğum TOBB Türkiye Döküm Sanayi Sektör Meclisi, Ekonomi Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile koordineli araştırmalar ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu dönemde Gites Girdi Tedarik Stratejisinde 2 eylem Derneğimiz koordinatörlüğünde yürütülmektedir. Ancak sorunlarımızla ilgili devlet birimlerinden yeterli derecede ve çabuklukta ilgi gördüğümüz söylenemez. Ancak dernek yönetimimiz sorunlarımızı her platformda ve her fırsatta dile getirmeye devam edecektir.
Sektöre yönelik sunduğunuz eğitim programları nelerdir? Bu konuda üniversitelerle işbirliği içerisinde misiniz?
Sektöre yönelik lisans ve lisans üstü eğitim faaliyetleri derneğimiz tarafından desteklenmektedir. Önde gelen Üniversitelerimizin Metalürji ve Makina Mühendisliğinin sektörümüzle ilgili dallardaki araştırma projelerine derneğimiz ve üyelerimiz destek olmaktadırlar.
Derneğimiz bünyesinde üyelerimize yönelik olarak Sektörel eğitimler süreklilik göstermektedir. Üyelerimizden gelen talepler doğrultusunda sektöre özel teknik ve idari konularda seminer, kurs ve atölye çalışmaları düzenlemekteyiz.
Derneğinizin çatısı altındaki sektörlere bakıldığında çevre sağlığının da özen gösterilmesi gereken konular arasında geldiği ortada. Bu konularda firmalarımızın izlediği politikaları nasıl değerlendiriyorsunuz, Tüdöksad olarak sektörü bu alanlarda bilgilendirici çalışmalar yapıyor musunuz?
Geçmişten günümüze tüm dünyada, ülkelerin gelişmesi, sanayi sektörünün büyümesi ve gelişmesi neticesinde olmaktadır. Bu büyüme de beraberinde çevre sorunlarını gündeme getirmektedir. Gerek kullanılan hammaddeler gerekse uygulanan prosesler neticesinde, çevresel etki değerlendirilmesi ve çevre yönetim stratejisi uygulaması gereken sektörlerin arasında döküm sektörü de yer almaktadır.
Günümüz sanayileri doğanın korunması ve kullanılabilirliğin sürekli olması için “çevre stratejileri” geliştirmektedirler. Çünkü biliyorlar ki, artık kaynaklara sahip olmak tek başına yeterli değildir. Günümüzde rekabet gücünü yaratan asıl önemli etken, kaynakları verimli biçimde kullanabilmek, üretirken israf etmemektir. Döküm sektörü kirletici bir sanayi dalı olarak düşünülse de; gerçekte tamamen doğal girdilerle (demir cevheri, kömür, silis kumu, bentonit - kil) üretim yapan, hiçbir sıvı atığı bulunmayan bir sektördür. Sektörün atık olarak değerlendirilen çıktıları silis kumu, kömür tozu ve bentonit karışımı olup, tehlikesiz ve inert atık karakterinde olan bir ürün olup diğer bazı sanayilerde girdi olarak kullanılabilmektedir.
Tüdöksad’ın ana amaçlarından biri de, sektörel uygulamaların masaya yatırılması ve üyelerinin bu konuda bilinçlendirilmesidir. Çevre sorunu; Tüdöksad tarafından sektörün bugünkü ve yarınki en önemli sorunu olarak ele alınıyor. Bu doğrultuda, Döküm Sanayiinde Yeni Çevre Kanunlarına Uyum konusunda dernek bünyesinde eğitimler düzenlenmektedir.
Kaliteli ürünlerle rekabet koşullarında yakalanan istikrarın, ancak uluslararası çevre ve çalışma şartlarına uyma kararlılığı ile sağlanabileceği inancı ile Derneğimiz bu yıl ilk defa düzenlenecek olan Tüdoksad Çevre Ödülü Yarışması’na hazırlanıyor. Yarışmaya katılan dökümhanelerin başvuru dosyaları, jüri tarafından incelenerek bir ön eleme gerçekleştirilecektir. Ödüle hak kazanan tesisler ise saha ziyaretleri ile belirlenecek. Ödüller; çevrenin korunmasını, alıcı ortam (hava, su, toprak, gürültü ve görüntü gibi) kirliliğinin azaltılmasını ve önlenmesini, atıkların kaynağında azaltılmasını, az atık üretilmesini, enerji ve hammaddenin daha verimli kullanılmasını, daha çok çevre dostu üretime ve ürüne yönelmeyi (çevre mevzuatı gereklerini yerine getiren) sağlayan sanayi tesislerine verilecek. Değerlendirmeleri, sektör içerisinden belirlenecek bir kurul gerçekleştirecek. Böylece çevre koruma bilincini geliştirmek ve çevreyle ilgili uygulamaların işleyişini arttırmak hususunda bir farkındalık yaratmayı hedefliyoruz.
Döküm sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının teknik donanımını ve sahip oldukları altyapıyı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye’de döküm sektörü ve zanaatı köklü tarihsel geçmişi ile beraber sanayileşme döneminde özel teşebbüs yatırımları ile gelişerek Avrupa’da ve dünyada önemli bir noktaya ulaşmıştır. Türkiye döküm üretimi 2013 yılı rakamları itibari ile Almanya, Fransa ve İtalya’yı takiben Avrupa’da 4. sıraya çıkmıştır ve yükselmeye devam etmektedir. Sektör, 2013 yılı dünya sıralamasında ise 13. sıradadır. Türk Döküm Sanayi sadece yurdumuzda değil, Avrupalı ana sanayilerin de stratejik ortağıdır. Sektörümüz, uzun yıllardır büyük çabalarla küresel pazarda yüksek kaliteli üretim ile payını arttırmıştır. Bazı kuruluşlarımız Avrupa’nın sayılı tesisleri arasında yer almaktadırlar.
Belirli aralıklarla sektörümüzle ilgili SWOT analizleri yaptırmaktayız ve bu analizlerde sektörümüzün kuvvetli olduğu konuların başında 1.750.000 ton’luk kurulu kapasiteye haiz modern teknolojiye uygun donanımlı, rekabet gücü yüksek ve kalite sistem sertifikalarına sahip tesislerimiz gelmektedir. Ayrıca yabancı dil bilgisi ve bilgisayar kullanım yeteneklerine sahip genç, yetişmiş ve kalifiye insan gücümüz de bir diğer kuvvetli olduğumuz özelliktir. Yerli işleme sanayinin yetersizliği nedeniyle dökümhanelerin bünyesinde oluşan talaşlı işleme yatırımlarının yarattığı avantajı da göz ardı etmemek gerekir.
Bildiğiniz üzere; Türkiye’nin her alanda bir 2023 hedefi var. Türkiye’nin döküm sektöründeki hedeflerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Öncelikle şunu belirtmeliyim ki sektörümüz, Hükümetimizin açıkladığı 2023 büyüme ve ihracat hedeflerinde kendine düşen ihracat ve katma değer hamlesini yapma gayreti içinde olacaktır.
Sanayimizin en eski ve köklü alanlarından olan döküm sanayi, ülkemiz için yüksek öneme haizdir ve sayısız endüstri alanında ara malı kullanılmakta olduğundan, sanayinin olmazsa olmazıdır ve diğer üretim metotlarına göre üstünlükleri ve gelişen modern teknolojileri ile hem Dünya’da hem de Türkiye’de uzun yıllar önemini koruyacaktır. Girdilerimizin, büyük bir kısmının yurt içinden TL ile temin edilmesi ve yüksek işçilik katkısı nedenleri ile, ihracatın yıldızı parlak, ithal girdilere ve montaja dayalı sektörlerinden çok daha fazla katma değer yarattığımıza inanıyoruz. Türk döküm sanayi otomotiv ağırlıklı bir büyüme göstermektedir. Üretim miktarımızın yaklaşık %70’i Avrupa otomotiv ana sanayicilerine ve parça üreticilerine ihraç edilmektedir bu nedenle Avrupalı otomotiv sanayisinin Türk dökümhanelerinin kalite ve kapasite olarak gelişmesinde çok önemli katkısı vardır.
Dökülen metallerin cinsine göre değerlendirme yaptığımızda büyük ağırlığın pik, sfero, alüminyum, temper ve çinko alaşımları olarak sıralanmaktadır. Alüminyum döküm parçalarına talep dünya genelinde her geçen gün daha fazla artış göstermektedir. Önümüzdeki 5 yıl boyunca dünya alüminyum döküm talebinde her yıl ortalama %9.5 oranında artış beklenmektedir. Bu küresel eğilimin yanı sıra Türkiye’de, otomotiv sektöründe yaşanan kapasite artışı ve yurtdışı siparişlerdeki sürekli yükseliş nedeniyle alüminyum dökümde önümüzdeki 5 yıl boyunca yılda ortalama %15 seviyelerinde artış olacağı öngörülmektedir.
Türk döküm sanayinin, son yıllarda ulaştığı büyüklüğü sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi ve Avrupa ve dünya sıralamalarında daha yüksek seviyelere çıkabilmesi için geliştirdiği sektörel hedeflerimizi şöyle sıralayabiliriz;
- Rekabet gücümüzün gelişmiş ülkelerdeki rakiplerimizin seviyesine ulaştırılması,
- Müşteri ve pazarın “tüm dünya” olduğu bilinci ile küresel oyuncu olunmanın hedeflenmesi,
- Yüksek katma değerli ürünlere yönelme ve bunun gerektirdiği teknolojilerin kurulması, Arge ve İnovasyon çalışmalarına ağırlık verilmesi,
- Döküm ürünlerini, rakip ürünler karşısında avantajlı kılacak fonksiyona uygun en hafif parçanın üretilmesi için teknolojik araştırma ve yatırımların yapılması,
- Hızlı ürün devreye sokma ve tasarım yeteneğinin arttırılması,
- Müşteri, üretici ve tedarikçi üçgenini ortak çalışma yürütmelerinin sağlanması,
- Verimlilikleri arttırılması..
Size göre döküm sektörünün yaşadığı en büyük sorunlar nedir? Bunların aşılması için neler yapılmalı?
Döküm sektörü de diğer sektörler gibi ülke ekonomimizdeki genel sorunları yaşamaktadır. Bu genel sorunlara değinmeye gerek görmüyorum ancak burada sizlere sektörümüzle ilgili bazı özel sorunları çözüm önerilerimizle birlikte özetlemek istiyorum.
- Döküm sektörünün en önemli sıkıntılarının başında yeni yatırım için arazi temini gelmektedir. Sektörün geniş sahalara olan ihtiyacı ve sanayinin yoğun olduğu büyük şehirlerde ve sanayi bölgelerinde sanayi arazilerinin bedellerinin çok yükselmesi nedeniyle, dökümhane yatırımları imkânsız hale gelmektedir. Bölgesel olarak, sanayiciler yeni ihtisas organize sanayi bölgelerine ihtiyaç duymaktadır. Bu açıdan en güncel örnek; İzmir’de ve İstanbul’da yaşanmaktadır. Bölge dökümcüleri, uzun süredir bürokratik işlemlerin tamamlanarak kendilerine bir alan tahsis edilmesini beklemektedirler. İstanbul’da yerleşik sanayi tesislerinin yeni İstanbul İmar planlarında sanayi alanlarının kaldırılmasından sonra büyüme imkânları kalmamıştır. Yatırım yapamayan ve büyüyemeyen sanayi kuruluşu yok olmaya mahkûmdur. En kısa süre içinde İstanbul içindeki sanayi tesisleri için yakın hinterlant içinde sanayi bölgeleri tahsisi ile teşvik edilmesi gereklidir.
- Sektörün diğer önemli sorunu ise nakliyedir. Gerek hammaddelerin gerek mamulün nakliyesi önemli bir maliyet unsurudur. Demiryolu taşımacılığının geliştirilmesi, etkin ve ucuz hale getirilmesi sektörün beklediği önemli bir atılım olacaktır. Döküm ürünleri ağırlık/kıymet oranı düşük ürünler olduğundan navlun, dış ticarette önemli bir maliyet kalemi olmaktadır. İhracatta, ürün değeri yüksek olmayan döküm ürünlerinin üzerine nakliye bedelleri % 15–20 arasında ek maliyet getirmektedir. Bu nedenle, Avrupa’ya demiryolu taşımacılığı mutlaka verimli hale getirilmelidir.
- Döküm sektörü metal ergitmede yüksek miktarda elektrik enerjisi kullanmaktadır. Serbest piyasa koşullarının tam olarak oluşmadığı enerji piyasasında, sektör Avrupa’daki rakipleri gibi “büyük kullanıcı” olmanın avantajını kullanabileceği politikalar beklemektedir.
- Dökümhane atıklarının bertaraf da ayrı bir sorun kaynağıdır. Çevre analizleri için akredite laboratuar sayısı yetersizdir. Atıkların analizini yapacak akredite laboratuarlar artırılmalı ve üniversite ve/veya kamu laboratuarlarında yapılan analizler ilgili Bakanlıklar tarafından kabul edilmelidir.
- Ayrıca, döküm sektörünün, tehlikesiz ve inert atık karakterinde olan döküm kumu ve cüruf gibi atıkları için uygun depolama alanları da yetersizdir. Bu nedenle, Avrupa ülkelerinde olduğu gibi tehlikesiz dökümhane atıklarının orman bölgelerindeki terk edilmiş taş ve kum ocaklarına doldurulmasına ve üstlerinin ağaçlandırılmasına izin verilmeli; tehlikesiz katı atık depolama alanlarının kurulması için yerel yönetimler teşvik edilmelidir. Avrupa’da çimento, hazır beton, zemin dolgusu, yol asfalt dolgusu gibi alanlarda birçok uygulama örneği bulunan tehlikesiz katı atıkların diğer sanayi sektörlerine hammadde girdisi olarak kullanılmasının teşvik edilmesi de değerlendirilmelidir.
- Bunların yanı sıra, üretim süreçlerinde karşılaşılan tehlike ve risklerin sektöre özgü ele alınması büyük önem arz etmektedir. Ancak yeterli sayıda iş güvenliği ve sektör bazında uzmanlar yoktur. Bu alanda yeni iş güvenliği uzmanları ve sektör uzmanlarının yetiştirilmesi sağlanmalıdır.
- Son teşvik uygulamalarında döküm sanayi kapsam dışında tutulmuş, otomotiv ve oto yan sanayi ve makine imalat sektörleri teşvik edilmiştir. Döküm olmadan otomobil yan sanayi üretim yapamaz, makine ise imal edilemez. Bu nedenle döküm sanayide teşvik kapsamı içine alınmalıdır.
- Alüminyum döküm sektörü otomobil üretimin artması ve otomobillerde alüminyumun payının artması ile çok hızlı gelişme göstermektedir. Türkiye’de sadece Seydişehir de üretilen birincil alüminyum sektör ihtiyacının sadece %6–7 sini karşılamaktadır. Sektörün ihtiyacı olan hammaddeler ithal gelmektedir. Türkiye’nin boksit rezervlerinin zenginliği bilinmektedir. Bu sektörde yatırımın özellikle teşvik edilmesi stratejik öneme haizdir.
- Demir döküm sektörünün hammaddesi olan pik demirin çoğunluğu Rusya ve Ukrayna’dan ithal gelmektedir. Yerli tesislerimizin iç piyasa ihtiyacı ürünleri istenen kalite ve miktarlarda üretmesi dış ticaret dengelerine olumlu yansıyacaktır.